Sinemanın pek çok bireye nazaran son yıllardaki en büyük direktörü olan Christopher Nolan, yeni sineması Oppenheimer ile bir sefer daha isminden kelam ettiriyor. Sinema daha çıkmadan bile ne kadar büyük bir üretim olduğu belirli oldu fakat bu sefer bu büyüklük daha sözün gerçek manasıyla bir büyüklük.
Sonuçta sinemanın rulosu aşağı üst 270 kilogram, uzunluğu da 17,7 kilometre. Koskoca Nolan “18 kilometrelik ruloyla sinema çektik” demek için yapmıyor bunu, teknik sebepleri var.
Öncelikle ülkemizdeki IMAX’lerde bu sineması izlemeye hazırlananlara üzücü haberi verelim.
Ülkemizdeki salonlarlarda, 1.43:1’lik oranla çekilen ve çok daha özel ve orjinal olan bu çekimi izleyebilmemiz mümkün değil. İngiltere, ABD üzere ülkelerde bile son derece sonlu sayıda bulunan birkaç özel salonda izlenebilecek orjinal Oppenheimer’ı ülkemizdeki IMAX salonları dahil hiçbir yerde izleyemeyeceğiz.
Ülkemizdeki IMAX Xenon salonları iki projeksiyonla ışık gücü artırılmış 2K manzarayı bize sunar. Bu son derece kâfi bir tecrübedir lakin Oppenheimer için bunun çok ötesinde şeyler yapıldığını söyleyebiliriz.
Orijinal çekimlerde 1.43:1’lik oran olduğu için bu özel salonlardaki tecrübeler haricinde herkes sinemanın büyük kesiminin kırpılmış haliyle izleyecek. Teorik olarak bakıldığında ülkemizde olmayan bu özel IMAX salonlarında Oppenheimer’ı 18K manzara kalitesinde izleyebileceksiniz.
Nolan, işin tekniğine bir epey değer veren direktörler ortasında.
Dijitalleşme ve teknolojik ilerlemeler çabucak her dalı etkiliyor, buna elbette ki sinema da dahil. Öncelikle bir şeyler izlemenin son 40 yılına bakarsak bu dönüşümün ne kadar büyük ve süratli olduğunu anlarız.
Bir vakitler muhakkak saatlerde yayın yapan tek kanallı televizyon vardı. Sonrasında öbür kanallar da açılmaya başlandı lakin o devirde de televizyon kanallarının çalışma saatleri olurdu. Meşhur “İstiklal Marşı ve kapanış” latifeleri, televizyonların mesailerini ulusal marşımız ile sonlandırmasından türetilmiş bir latifeydi.
Sonrasında ödemeli kanallar hayatımıza girdi, yabancı kanallara erişen uydularla daha bir içli dışlı olduk derken VHS’ler ile birlikte istediğimiz vakit istediğimiz şeyi izleme çağı geldi. Çabucak peşinde CD, DVD derken bir yandan da bilgisayarlar konutlara girdi, derken laptoplarımız oldu, “Aaa bu ne hoş taşınıyor” derken telefonlarda görüntü çekmeye oynatmaya başladık.
Daha sonra da akıllı telefonlar geldi ve abonelik sistemleri sağ olsun her yerde her şeyi izleyebilir hale geldik. Gelişen her yeni aygıt, bir üst kademedeki aygıtı da gelişmeye itti.
Gelin görün ki bir şeyler izleyerek eğlenmenin en tepesinde sinema yer alıyor ve artık beşerler için sinema toplumsal bir tecrübe paylaşma aracı, bir büyülenme hissi ya da bir merak hissi uyandıran büyülü bir şey değil. Bu yüzden de sinema salonlarına insanları çekmek zorlaşıyor.
Nolan da işte bu yüzden, gelişmiş sinema teknolojilerini sonuna kadar zorluyor.
Nolan’ın zati bilgisayarla yapılan efektlerden falan hoşlanmadığı bilinen bir gerçek. Yakalamak istediği manzaranın olabildiğince gerçek ve olabildiğince yüksek kalitede olmasına takıntılı olması sayesinde bugün sahip olduğu şöhrete erişti.
Yönetmen bu üretimde da IMAX 65mm ve Panavision 65mm kameraları birlikte kullanarak elde edebileceği en yüksek çözünürlüğü elde ederken, bir kere daha “Bu sinemanın hakkını vermek için sinemada izlemek lazım” dedirtiyor.
Nolan da sinemayla ilgili olarak verdiği bir röportajda “Görüntülerin sertliği ve berraklığı ve derinliği eşsiz. Açılışta, bana nazaran, IMAX 70mm sinemayla çekim yaptığınızda sahiden perdeyi kaybediyorsunuz. Gözlük olmadan 3 boyutlu manzara hissi alıyorsunuz. Dev bir ekranınız var ve izleyicilerin çevresel görüşünü dolduruyorsunuz. Onları sinemanın dünyasının içine çekiyorsunuz.” tabirlerini kullanmıştı.
Peki Nolan bu hususta ne kadar haklı?
Sinema sinemasına gittiğimizde hoş görseller görmek kadar düzgün bir kıssaya de şahit olmak istediğimiz bir gerçek olsa da, son vakitlerin sinema trendleri bize görselliğin ehemmiyetini çarpıcı bir biçimde manaya bahtı veriyor. Gelin, bu yılın gişede en başarılı 15 filmine bir arada bakalım:
Box Office dünya sıralamasında birinci 15’te yer alan imaller, Elemental’i saymazsak, büsbütün sırtını o yahut bu formda bir markaya dayamış olan üretimler. Bir Yurttaş Kane, bir Esaretin Bedeli olmadıklarını söylemek mümkün. Pekala neden bu kadar ilgi gördüler?
Markaların gücü ve vadettiği görsel şölen nedeniyle elbette. Nolan, sadece Amerikalılara has her şeyin en büyüğünü yapma gazından ötürü dev bir sinema makarasını sinemalara göndermiyor, aslında adam İngiliz, Amerikalı da değil. Koşullar bunu gerektirdiği, sinema tecrübesi buna muhtaçlık duyduğu için bunu yapıyor.
Peki bu devasa makaranın sebebi olan teknik münasebet ne?
Öncelikle Nolan ve manzara direktörü Van Hoytema, sineması iki farklı en uzunluk oranı ile çekmeye karar verdi. Sinema sonuçta bir periyot sineması ve atom bombasının icat edildiği devirde, devrin en yeni teknolojisi CRT ismi verilen manzara teknolojisi.
Peki nedir bu CRT? Tüplü televizyon. Tüplü televizyonların ekranları kareye daha yakınken, çağdaş sinema perdesi ve televizyonlarımız ise daha dikdörtgen biçiminde. Bu formatta en uzunluk orani 4:3 (ya da 1.33:1) oluyor.
Nolan ve Van Hoytema’nın seçtiği iki formattan biri, standart Full Aspect Ratio olarak bilinen 1.9:1 oranındaki en uzunluk oranı. Bu versiyonu rastgele bir sinemada, televizyonda yahut laptop ekranında dert yaşamadan ya da sağda solda siyah şeritler olmadan izleyebiliyoruz, esasen ülkemizde de gösterilecek olan versiyonu bu.
Ancak ikinci versiyon ise 1.43:1 en uzunluk oranına sahip. Bu versiyon, atom bombasının icadının büyüklüğünü göstermek ve nostalji hissi yaratmak için seçildi. Bütün sinemalar bile bu versiyonu gösteremiyor, IMAX 15-perf 70mm yahut Dual Laser teknolojisine sahip salonlardan birini bulmak gerekiyor. Bu teknolojiye sahip sinemalarda manzara, 1.43:1 en uzunluk oranına sahip ki bu da CRT’leri andıran bir nostalji hissi yaratıyor.
İki format ortasındaki fark, sinema makaralarının uzamasına neden oluyor. Sinemanın kendisi de aslında 3 saat 9 saniye sürüyor. Standart format ile IMAX’in aslında doğal formatı olan 1.43:1’lik format arasındaki fark, her bir karenin yaklaşık yüzde 20 daha büyük olmasına neden oluyor.
Bu da zati sinemanın müddetinden ötürü uzun olan makarayı da daha uzatıyor. Haliyle de karşımıza bu türlü devasa bir makara çıkıyor. Esasen sinema ruloları açıldıkları vakit oldukça uzunlar, 70mm’de tek bir makara ortalama 600 metre ve 10 dakikadan biraz daha uzun bir sinema kayda almayı sağlıyor.
90 dakikalık standart bir sinemanın “uzunluğunun” 5,5 kilometreye yakın olduğunu düşünürsek Oppenheimer, farklı formatları ile 18 kilometreyi zorlamayı hak ediyor.
